ZNANI POLACY

Stanisław Żółkiewski (1547-1620) – polski magnat i wojskowy, od 1618 hetman wielki koronny, zwyciężył w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Imperium Osmańskiemu, Szwecji i Tatarom. Zajmował się także pisaniem prozy i pamiętników.

GEOGRAFIA

Mołdawia – od 1991 roku państwo europejskie o ustroju republiki. Jest położone na terenach historycznej krainy Besarabii, należą do niego też terytoria położone na lewym brzegu Dniestru (Naddniestrze). W czasie, kiedy rozegrała się bitwa pod Cecorą, Hospodarstwo Mołdawskie obejmowało teren Wyżyny Mołdawskiej między Karpatami Wschodnimi a rzeką Dniestr.

Cecora – wieś znajdująca się współcześnie w granicach Rumunii, na prawym brzegu Prutu, obecna nazwa to Ţuţora. W przeszłości miejscowość na szlakach handlowych.

Dniestr – rzeka o długości 1362 km, uchodzi do Morza Czarnego. Przebiega przez Ukrainę i Mołdawię, stanowi granicę między Mołdawią a Naddniestrzańską Republiką Mołdawską.

Tekst z tablicy na pomniku Stanisława Żółkiewskiego w Berezowce.

[W miejscu śmierci sędziwego hetmana, we wsi Stawki, przy szlaku prowadzącym do dawnych przepraw na Dniestrze, żona bohater Regina z Herburtów Żółkiewska i syn hetmana Jan, wystawili kamienny obelisk. Mogli go podziwiać podróżni zmierzający z Mohylewa do Kiszyniowa. Pomnik przetrwał bez szwanku aż do 1868. Został utrwalony w litografii Napoleona Ordy. Marmurowa tablica pokryta złotymi literami przepadła, ale tekst przekazał nam Szymon Starowolski w „Monumenta Sarmatorum”]:
Przechodniu, jeśli jesteś poganinem, nie spoglądaj z nienawiścią na to miejsce, jeśli zbliżysz się jak chrześcijanin, nie zapomnij spełnić swego obowiązku i pomódl się w kościele do Boga. Kimkolwiek jesteś, ucz się ode mnie, jak słodko i zaszczytnie jest umierać za Ojczyznę. Stanisław z Żółkwi Żółkiewski, Kanclerz Królewski i najwyższy wódz Korony. Kapitan spod Baru i Jaworowa, który po zwycięstwach odniesionych nad zbuntowanymi Kozakami triumfował w ujarzmionym Królestwie Moskiewskim. Godnie dbałem o Polskę w czas wojny i pokoju, walczyłem dzielnie z Tatarami i tutaj zakończyłem swe życie. I wy, pola skropione krwią moją, bądźcie mi wiernymi świadkami w wiecznym wspomnieniu mego poświęcenia Bogu i mego oddania Ojczyźnie.

https://www.wilanow-palac.pl/print/cecora_a_gdzie_to_jest.html

Lata walk z Turkami i Tatarami pozostawiły w języku polskim sporo zapożyczeń z języka tureckiego i tatarskiego. Językiem tatarskim (jednym z języków tureckich z rodziny kipczackiej) posługiwali się także polscy Tatarzy, którzy zamieszkiwali na terenach Wielkiego Księstwa Litewskiego i Karaimowie. Tatarzy i Karaimowie do dziś są mniejszościami etnicznymi w Polsce – wymienia ich Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym z 6 stycznia 2005 roku. Karaimowie są najmniej liczną mniejszością w Polsce. Część tych zapożyczeń język polski przyjął bezpośrednio, część zaś najprawdopodobniej za pośrednictwem języka węgierskiego czy języków ruskich. Spośród zapożyczeń turecko-tatarskich, które do dziś funkcjonują w języku polskim, można wymienić: bazar, bukłak, buława, haracz, kaftan, kajdany, szarańcza, szarawary, tapczan, torba. Ciekawe są losy zapożyczenia kołpak, oznaczającego tureckie nakrycie głowy, które rozpowszechniło się w XVI-wiecznej Polsce. Miał kształt stożkowaty, zszyty był z klinów zwężających się ku górze. W XVII w. stał się jednym z elementów polskiego stroju narodowego. Dziś kołpakiem nazywana jest osłona na koło samochodowe, która kształtem przypomina rozpłaszczoną ową turecką czapkę. Drugim bardzo ciekawym zapożyczeniem jest jasiek (‘mała poduszeczka’), pochodzący z tureckiego jastyk, być może do polskiego weszło za pośrednictwem ukraińskiego jasyk. Potem polska etymologia ludowa zrównała nazwę poduszeczki ze zdrobnieniem Jaś od imienia Jan.