ZNANI POLACY

Gerard Labuda (1916-2010) to polski historyk, który specjalizował się m.in. w historii słowiańszczyzny zachodniej, w tym Pomorza i Kaszub. Był mediewistą, czyli zajmował się historią średniowiecza. W latach 60. był rektorem Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Uwaga! Aby poznać początki istnienia państwa polskiego, warto zajrzeć do prac Pawła Jasienicy. Jasienica napisał cykl książek o historii Polski, w których skład wchodzą: Polska Piastów, Polska Jagiellonów oraz Rzeczpospolita Obojga Narodów. O polskiej literaturze okresu średniowiecza pisała Teresa Michałowska, m.in. o pierwszych utworach, które powstały w Polsce i po polsku. O wcześniejszych dziejach terenów, na których powstało państwo polskie pisał Aleksander Gieysztor, jego książka Mitologia Słowian opowiada o wierzeniach przodków Polaków. Wybitny językoznawca, Zenon Klemensiewicz, najdawniejsze zabytki piśmiennictwa polskiego opisał i zanalizował w Historii języka polskiego.

NAUKA POLSKA

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu powstał w 1919 roku (to czwarty najstarszy działający uniwersytet w Polsce). Jego pierwsza nazwa to Uniwersytet Polski w Poznaniu.

HISTORIA

Chrystianizacja to proces polegający na wypieraniu z danego terenu religii etnicznych i zastępowaniu ich religią chrześcijańską. Najsilniejsze zabiegi chrystianizacyjne prowadzone były w okresie średniowiecza, spowodowane rosnącymi w tamtym okresie wpływami papiestwa.

KUCHNIA POLSKA

Rogale świętomarcińskie to specjalne rogale z nadzieniem z białego maku. Są tradycyjnie wypiekane w Poznaniu i innych miastach Wielkopolski. Tradycja sięga czasów pogańskich (kształt rogów byka składanego w ofierze), potem została przejęta przez kościół chrześcijański i wtórnie powiązana ze św. Marcinem (kształt podkowy, którą zgubił koń świętego). Aby dana cukiernia mogła chwalić się, że sprzedaje takie właśnie rogaliki, musi dostać specjalny certyfikat; 30 października 2008 roku nazwa „rogal świętomarciński” została wpisana do rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych oraz Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności w Unii Europejskiej.

Misjonarz – osoba wysłana przez kościół lub inną wspólnotę wyznaniową, aby propagowała wiarę chrześcijańską – zgodnie ze słowami Jezusa Chrystusa „idźcie i nauczajcie wszystkie narody” (Mt 28,19).

JĘZYK POLSKI

Tożsamość narodowa to sposób postrzegania swojej odrębności wobec innych narodów, który konstruowany jest przez symbole państwowe: flagę, godło, hymn i/lub symbole narodowo-kulturowe: język, religię, świadomość pochodzenia, historię narodu, kulturę, terytorium itd. Tożsamość narodowa może przybierać formy pozytywne – patriotyzm i negatywne – szowinizm i nacjonalizm.

Kronika Galla Anonima:

„Mieszko, objąwszy księstwo, zaczął dawać dowody zdolności umysłu i sił cielesnych i coraz częściej napastować ludy [sąsiednie] dookoła. Dotychczas jednak w takich pogrążony był błędach pogaństwa, że wedle swego zwyczaju siedmiu żon zażywał. W końcu zażądał w małżeństwo jednej bardzo dobrej chrześcijanki z Czech, imieniem Dąbrówka. Lecz ona odmówiła poślubienia go, jeśli nie zarzuci owego zdrożnego obyczaju i nie przyrzeknie zostać chrześcijaninem. Gdy zaś on [na to] przystał, że porzuci ów zwyczaj pogański i przyjmie sakramenta wiary chrześcijańskiej, pani owa przybyła do Polski z wielkim orszakiem [dostojników] świeckich i duchownych, ale nie pierwej podzieliła z nim łoże małżeńskie, aż powoli a pilnie zaznajamiając się z obyczajem chrześcijańskim i prawami kościelnymi, wyrzekł się błędów pogaństwa i przeszedł na łono matki-Kościoła”

(źródło: http://lektury.kochamjp.pl/teksty_/kronika_Galla_Anonima_tekst.pdf)

Początki państwa polskiego, które liczymy od chrztu Polski w 966 r. związane są też z pierwszą w historii języka polskiego falą zapożyczeń. To zapożyczenia leksyki związanej z wiarą, chrześcijaństwem, religią, które weszły do języka polskiego poprzez język czeski, czasami z pośrednictwem niemieckim, a jej źródła są w łacinie:

anioł – z czeskiego anjel (w dzisiejszym czeskim: anděl), z łacińskiego: angelus; w wyrazie polskim widoczne są fonetyczne i ortograficzne zmiany charakterystyczne dla języka polskiego: „l” > „ł”, a przed twardą zębową głoską „ł” ok. X wieku pierwotne „e” (po spółgłoskach miękkich) zmieniało się „o” – ten proces nazywany jest przegłosem polskim i pozostawił ślad w postaci oboczności e : o w odmianie i rodzinach wielu wyrazów polskich: anioł, ale anielski; biorę, ale bierzesz; niosę, ale niesiesz; ogolony, ale ogoleni itp.;

pacierz – wyraz dziś zastąpiony słowem modlitwa, używany raczej tylko w sytuacjach podniosłych, w kościele, czasem też wobec młodszych dzieci używa się zdrobnienia paciorek (również z przegłosem polskim e : o); pochodzi z łacińskiego początku modlitwy: Pater noster, czyli Ojcze nasz; ok. XIII w., kiedy zachodziła tzw. polska intensyfikacja palatalizacji (= intensyfikacja miękkości: to wtedy powstały polskie spółgłoski palatalne = środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź), pierwotnie zmiękczone [t’] zmieniło się miękkie, palatalne „ć”;

kościół – wyraz przejęty ze staroczeskiego ze źródła łacińskiego: castellum, oznaczającego ‘miejsce obwarowane, zamek’ (stąd i w języku angielskim castle, w greckim κάστρο, irlandzkim caisleán, niderlandzkim kasteel itd.); tu też widać polską intensyfikację palatalizacji, więc st > ść i przegłos polski, więc e > o > ó; warto dodać, że w późniejszym czasie jeszcze raz skorzystaliśmy z tego źródła i zaadaptowaliśmy wyraz do języka polskiego jako kasztel, czyli ‘twierdza obronna’;

chrzest to wyraz, który do XVI wieku był używany z początkowym „k”: krzest (zresztą do dzisiaj taka właśnie postać tego wyrazu pozostała w wielu polskich gwarach i dialektach: krzest, krzciny, matka krzestno, w większości języków słowiańskich także zachowało się „k”: słoweńskie i słowackie krst, czeskie: křest, serbskie: крштење, bułgarskie: кръщение); pochodzenie wyrazu nie jest całkiem pewne – wywodzony jest od słowa krzyż (łac. crucis) i Chrystus.

Słowo chrzest ma kilka znaczeń: 1. sakrament, który odpuszcza grzech pierworodny, 2. oficjalne przyjęcie religii chrześcijańskiej przez jakiś kraj lub naród, 3. uroczystość otwarcia jakiejś instytucji, oddania do użytku jakiegoś obiektu, zwykle okrętu, połączona z nadaniem mu imienia, 4. nadanie imienia, 5. (bojowy) uczestniczenie po raz pierwszy w jakiejś akcji, znalezienie się po raz pierwszy w jakiejś sytuacji lub w jakimś miejscu, 6. przyjęcie do jakiejś społeczności po przejściu różnego rodzaju prób, 7. metaforycznie: chrzczone piwo, paliwo itp. – takie, do którego została dolana woda.