Waleczne serca młodych Polaków: powstanie listopadowe

Po utracie niepodległości w 1795 roku Polacy musieli walczyć o zachowanie swojej kultury i odzyskanie państwa. W 1828 roku w Warszawie zorganizowano spisek młodych polskich oficerów skierowany przeciw rosyjskiemu zaborcy. Jego członkowie zaplanowali wywołanie powstania militarnego przeciwko Rosji. Na czele spisku stanęli oficerowie Piotr Wysocki i Józef Zaliwski. Powstanie rozpoczęło się w Warszawie 29 listopada 1830 roku od ataku na pałac belwederski, siedzibę rosyjskich władz w Królestwie Polskim. Tego dnia do walki dołączyli również cywilni mieszkańcy Warszawy, którzy ruszyli na miejski arsenał i zdobyli znajdującą się tam broń. 30 listopada Rosjanie wycofali się z Warszawy, a powstańcy świętowali wyzwolenie stolicy.

Jednak pomimo pierwszych sukcesów sytuacja Polaków była bardzo trudna. Powstanie wybuchło zbyt szybko i nie zostało dobrze przygotowane. Starsi i doświadczeni polscy generałowie oraz arystokraci nie chcieli do niego dołączyć, ponieważ uważali, że nie ma żadnych szans na zwycięstwo w walce z rosyjskim wojskiem. Młodzi oficerowie bali się natomiast przejąć dowodzenie. W grudniu generał Józef Chłopicki ogłosił się dyktatorem powstania, nie wierzył jednak w jego sukces. Chłopicki próbował prowadzić pokojowe negocjacje z carem Mikołajem I, ale władca Rosji nie chciał negocjować, tylko nakazał Polakom bezwarunkowo się poddać. 18 stycznia 1831 roku Chłopicki zrezygnował ze swojej funkcji, a 29 stycznia powstańcy powołali Rząd Narodowy, na którego czele stanął Adam Czartoryski. Królestwo Polskie ogłosiło niepodległość, co doprowadziło do oficjalnej wojny z Rosją. Armia rosyjska, która w lutym weszła na ziemie Królestwa Polskiego, była zdecydowanie liczniejsza niż wojsko polskie. Polscy generałowie kłócili się ze sobą, a większość z nich nie wierzyła w sukces w walce z dużo silniejszym wojskiem rosyjskim. Pomimo tego powstańcy walczyli bardzo dzielnie. Dużym sukcesem wojska polskiego była bitwa o Olszynkę Grochowską (25 lutego 1831 roku), w której oddziały dowodzone przez Chłopickiego zatrzymały maszerującą na Warszawę główną armię rosyjską pod wodzą feldmarszałka Iwana Dybicza. W marcu Polacy pod dowództwem generała Ignacego Prądzyńskiego przeszli do udanej kontrofensywy. Rosjanie ponieśli wielkie starty, zginęło 4,5 tysiąca żołnierzy, a 10 000 dostało się do niewoli. Polacy natomiast stracili tylko 500 żołnierzy. Pomimo sukcesów obrona przed tak silnym przeciwnikiem jak Imperium Rosyjskie była niemożliwa. 26 maja Polacy przegrali w bitwie pod Ostrołęką. Klęska wpłynęła negatywnie na morale polskich żołnierzy i jeszcze bardziej zwiększyła konflikty i kłótnie pomiędzy przywódcami powstania i polskimi generałami. W skarbcu Królestwa Polskiego skończyły się również pieniądze. Polacy nie mogli więc prowadzić dalszych walk. Powstańcy mieli nadzieję, że państwa Europy Zachodniej pomogą im w wojnie, jednak ich przywódcy nie chcieli angażować się w konflikt z Rosją. 6 września wojsko rosyjskie liczące 80 000 żołnierzy zaatakowało Warszawę, której broniło tylko 40 000 ludzi. Podczas bohaterskiej obrony Woli zginął generał Józef Sowiński. 8 września stolica skapitulowała, a 28 października 1831 roku powstanie oficjalnie się zakończyło. Jego uczestników ukarano, wielu z nich zostało zesłanych na Kaukaz i w głąb Imperium Rosyjskiego.