GEOGRAFIA

W katedrze w Płocku znajduje się miejsce pochówku Bolesława Krzywoustego.

W poznańskim Muzeum Archeologicznym znajduje się jedenastowieczny hełm, który Jan Matejko odwzorował na swoim obrazie, malując go na głowie króla.

Z kroniki Galla Anonima

Gdyby bowiem Zbigniew, przybywszy [do Polski], postępował pokornie i mądrze, jak przystało na człowieka, który ma prosić o miłosierdzie, a nie jak [udzielny] pan, tak jakby miał rządzić próżnie i pysznie – to ani sam nie poniósłby szkody nie do naprawienia, ani też innych nie przyprawiłby o pożałowania godną winę. (…) My zaś nawet rozmyślnie popełnionemu grzechowi nie odmawiamy [prawa do] pokuty, lecz w tej pokucie zważmy osobę [winowajcy], wiek i sposobność. Nie godzi się bowiem, by z popełnionego zła, które się już nie da odrobić, miało wyniknąć zło jeszcze gorsze, lecz temu, który może być uzdrowionym, roztropny lekarz winien przyjść w pomoc z lekarstwem. (…)

Toteż oskarżając Bolesława o to, że coś takiego popełnił, pochwalamy go jednak za to, że godnie pokutował i należycie się upokorzył. Widzieliśmy bowiem [na własne oczy] tak znakomitego męża, tak potężnego księcia, tak lubego młodzieńca, jak po raz pierwszy przez dni czterdzieści pościł publicznie, leżąc wytrwale na ziemi w popiele i w włosienicy, wśród strumieni łez i łkań, jak wyrzekł się obcowania i rozmowy z ludźmi, mając ziemię za stół, trawę za ręcznik, czarny chleb za przysmaki, a wodę za nektar (…) On sam ponadto starał się o to, by co dzień odprawiano mszę za grzechy i za zmarłych, by śpiewano psałterz, i z wielkim miłosierdziem niósł pociechę nędzarzom, karmiąc ich i odziewając. A co ważniejsze nad to wszystko i co za główną rzecz w pokucie się uważa, to to, że wedle nakazu Pańskiego uczynił zadość bratu swemu i otrzymawszy przebaczenie pogodził się z nim.

(…) Mimo że sprawował rządy nie nad [jakimś] księstwem, lecz nad wspaniałym królestwem i że niepewny był pokoju ze strony różnych wrogich chrześcijańskich i pogańskich ludów, to jednak powierzył siebie i swe królestwo w obronę potędze Bożej i przy sposobności zjazdu, wtajemniczywszy w to tylko szczupłe grono osób, z największą pobożnością odbył pielgrzymkę do św. Idziego i św. Stefana króla. (…) Co dzień też z miejsca noclegu tak długo szedł pieszo, a niejednokrotnie boso, wraz z biskupami i kapelanami, aż skończył godzinki o Najświętszej Pannie, godziny kanoniczne tego dnia oraz 7 psalmów pokutnych z litanią, a częstokroć po wigiliach za umarłych dodawał też część psałterza. A taką pobożność i gorliwość okazywał również w obmywaniu nóg ubogim i dawaniu jałmużny, że nikt potrzebujący, który prosił go o wsparcie, nie odchodził bez tego wsparcia (…) A gdy ktoś go na oczach wszystkich gorliwiej i z większą czcią przyjmował, mówiono o nim, że jest przyjacielem króla lub że niewątpliwie zaskarbi sobie tym jego łaskę. Z taką to pobożnością duchową i świeckimi objawami czci powrócił Bolesław ze swej pielgrzymki, jednakże [nawet] wróciwszy do swego królestwa nie wyrzekł się od razu pokutniczego trybu życia i stroju pielgrzyma, lecz wytrwał w tym samym zamiarze pielgrzymowania aż [do chwili przybycia] do grobu św. Wojciecha męczennika, gdzie miał obchodzić uroczystość Wielkiejnocy. A im bardziej z dniem każdym zbliżał się do stolicy św. męczennika, tym pobożniej wśród łez i modlitw wędrował boso. Gdy zaś wreszcie przybył do miasta i grobu św. męczennika, jakże wielkie rozdał jałmużny ubogim, ileż to ozdób złożył w kościele na ołtarzach! Dowodem tego jest dzieło złotnicze, które Bolesław kazał sporządzić na relikwie św. męczennika jako świadectwo swej pobożności i pokuty.

Historyczne dzielnice Polski są w zasadzie tożsame z regionami kulturowo-językowymi, które wyróżniamy do dziś. Cztery polskie regiony, stanowiące też zespoły dialektalne to: Mazowsze, Małopolska, Wielkopolska i Śląsk. Oczywiście, ich współczesne granice nie pokrywają się dokładnie z granicami historycznymi, jednak ogólnie obszary są tożsame. Dzisiejszymi stolicami tych regionów są: Warszawa (Mazowsze), Kraków (Małopolska), Poznań (Wielkopolska) i Katowice (Śląsk). W tym zestawie regionów i ich stolic najbardziej kontrowersyjny jest Śląsk, którego historyczną stolicą był Wrocław, gdyż historyczna kraina obejmowała tereny dzisiejszego Dolnego i Górnego Śląska. Pod względem językowym regiony te różnicuje mazurzenie, czyli proces przejścia spółgłosek dziąsłowych szumiących (sz, ż, cz) w zębowe syczące (s, z, c), co dokonało się prawdopodobnie ok. XIV w. i fonetyka międzywyrazowa (udźwięcznianie lub nie ostatniej spółgłoski wyrazu, jeśli następny rozpoczyna się od samogłoski lub spółgłoski sonornej: m, n, ń, r, l, j, ł). Region mazurzący, ale nieudźwięczniający to Mazowsze, region mazurzący i udźwięczniający to Małopolska, region niemazurzący, lecz udźwięczniający to Wielkopolska i wreszcie region udźwięczniający, który w części mazurzy, a w części nie to Śląsk.