HISTORIA

Akademia Krakowska (dziś Uniwersytet Jagielloński) to najstarsza polska uczelnia, powołana w 1364 roku przez Kazimierza Wielkiego.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2015 rokiem między innymi Jana Długosza.

ZNANI POLACY

Wincenty Kadłubek (ok. 1150-1223) – autor Kroniki Polski, jeden z najważniejszych polskich historiografów; nazywany ojcem kultury polskiej.

GEOGRAFIA

Kościół Na Skałce – wł. bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Kościół i klasztor paulinów w Krakowie przy ulicy Skałecznej 15. W 1792 roku złożono tu kości Jana Długosza, a w 1880 roku Teofil Żebrowski wykonał w krypcie groby zasłużonych Polaków, dokąd przeniesiono szczątki kronikarza.

Tarnobrzeg – miasto w województwie podkarpackim, w którym znajduje się pomnik Jana Długosza.

Proces powstania Roczników i ich przekazy rękopiśmienne (według ustaleń Wandy Semkowicz-Zarembiny i Piotra Dymmela)

Z czasem prace nad obydwiema częściami dzieła, dawną i współczesną, których cezurą w podziale rękopisów stał się rok 1406, postępowały równolegle. Rocznikarska struktura dzieła wynikła z metody zbierania opracowywania informacji. Początkową formą przyszłych Roczników, podzielonych ostatecznie na 12 ksiąg, był zapewne rodzaj chronologicznej kartoteki. Notowanie informacji pod poszczególnymi latami pozwalało w miarę rozrastania się dzieła panować nad jego rozległą materią, łatwiej dostrzegać związki przyczynowo-skutkowe między poszczególnymi zdarzeniami, co jednak nie ustrzegło autora przed błędnym niekiedy ich datowaniami czy też powtórzeniami.
W trakcie pracy Długosz bezustannie starał się pozyskać wszelkiego rodzaju świadectwa o czasach tak dawnych, jak i współczesnych. Były nimi kroniki rodzime i obce, zapiski rocznikarskie, dokumenty i listy, inskrypcje, a także relacje ustne świadków. Znaczna część współczesnej partii dzieła spisana została na podstawie osobistych doświadczeń i obserwacji autora.

[https://dlugosz.polona.pl/pl/jan-dlugosz/3, dostęp: 1.10.2020].

Arkebuzy dymiące jeszcze widzę,
jakby to wczoraj u głowic lont spłonął
i kanonier jeszcze rękę trzymał,
gdzie dziś wyrasta liść zielony.
W błękicie powietrza jeszcze te miejsca puste,
gdzie brak dłoni i rapierów śpiewu,
gdzie teraz dzbany wrzące jak usta
pełne, kipiące od gniewu.
Ach, pułki kolorowe, kity u czaka,
pożegnania wiotkie jak motyl świtu
i rzęs trzepot, śpiew ptaka,
pożegnalnego ptaka w ogrodzie.
Nie to, że marzyć, bo marzyć krew,
to krew ta sama spod kity czy hełmu.
Czas tylko warczy jak lew
przeciągając obłoków wełną.

Płacz, matko, kochanko, przebacz,
bo nie anioł, nie anioł prowadzi.
Wy te same drżące u nieba,
wy te same róże sadzić jak głos
na grobach przyjdziecie i dłonią
odgarniecie wspomnienia i liście jak włos
siwiejący na płytach płaskich.

Idą, idą pochody, dokąd idą,
których prowadzi jak wygnańców łaski
ląd krążący po niebie. A może
niebo po lądzie dmące piaskiem
tak kształt ich zasypuje. Jak noże
giną w chleb pogrążone — tak oni
z wolna spływają. Piach ich pokrywa.

Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni.

(8 marca 1942)
[Krzysztof Kamil Baczyński, Historia]

Roczniki, czyli kroniki Jana Długosza powstały w II połowie XV wieku, czyli w okresie, gdy nie rozwinął się jeszcze polski język literacki, a przede wszystkim należałoby powiedzieć, że nie było polskiego języka pisanego. Z okresu przed kroniką Długosza jest wprawdzie kilka zabytków piśmiennictwa polskiego (Bogurodzica, Kazania świętokrzyskie, Psałterz floriański, Kazania gnieźnieńskie), są to jednak teksty o wiele krótsze i stanowią dopiero pierwsze kroki w tworzeniu polskiego języka literackiego, który mógłby służyć m.in. tak ogromnemu dziełu, jak opisanie kilkuwiekowej historii państwa polskiego. Zatem swój tekst napisał Jan Długosz po łacinie i zatytułował go Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae. Nazwa gatunkowa annales została przetłumaczona na polski jako roczniki – czyli opisanie historii, dziejów „rok po roku”, z kolei cronicae to po prostu kroniki – i łacińska nazwa, i jej polski odpowiednik pochodzą od greckiego chronos, czyli czas.

Pierwsze polskie tłumaczenie dzieła ukazało się dopiero (!) w drugiej połowie XIX w., a drugie rozpoczęto w 1961 r., a ukończono po 45 latach! w roku 2006.

Chronologicznym opisom służą także np. dzienniki, diariusze, które są z kolei opisami dziennymi: dziennik < dzień, diariusz < łac. diārium < dies ‘dzień’.