GEOGRAFIA

Gotycki, majestatyczny zamek w Malborku został wzniesiony przez Krzyżaków w latach 1274-1457. To największy ceglany zamek na świecie. Został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Obecnie w budowli znajduje się także Muzeum Zamkowe w Malborku.

Pomnik Grunwaldzki upamiętnia bitwę polsko-krzyżacką, którą w 1410 r. obie strony stoczyły w odległości ok. 2 kilometrów na południowy wschód od wsi Grunwald. Został wystawiony w 1960 r. w 550. rocznicę bitwy.

W Ratuszu Staromiejskim w Toruniu znajduje się obraz pod tytułem Przybycie Krzyżaków na Ziemię Chełmińską (1713 r.). Obraz to dosłowna ilustracja zapisu z XIV-wiecznej kroniki Piotra z Dusburga, w którym mowa jest o zbudowaniu pierwszej krzyżackiej warowni, Torunia, na potężnym dębie.

W 1961 r. w 630. rocznicę wystawiono pomnik upamiętniający polsko-krzyżacką bitwę pod Płowcami (1331 r.).

Rzeka Niemen płynąca przez dzisiejsze terytoria Białorusi, Litwy i Rosji (obwód kaliningradzki) pojawia się w treści i tytule powieści Elizy Orzeszkowej z 1888 r. Nad Niemnem.

CIEKAWOSTKA

Powieść Krzyżacy Henryka Sienkiewicza została przetłumaczona na 25 języków.

Andrzej Krzycki, satyra Na Zakon Krzyżacki z 1520 roku:

Wiadomo, że trzy krzyże są i o trzech barwach.
Różne; tych, co je noszą, też rodzaje trzy:
Jest czerwony, ten słusznie zwie się Jezusowym,
Albowiem tak Jezusa zabarwił się krwią.
Jest biały, odpowiedni zbójcy z prawej strony,
Którego zbrodnie kilka odkupiło słów.
Jest w końcu czarny, zbója z strony lewej; ten to
Zdradziecki Zakon uznał – jak słusznie! – za swój.

Dokument księcia Konrada Mazowieckiego z 1230 roku:

W imię świętej niepodzielnej Trójcy, Ja Konrad, z bożego miłosierdzia książę Mazowsza i Kujaw […] podaję do wiadomości, że z uwagi na nagrodę niebieską i zbawienie duszy mojej oraz dla obrony wiernych, […] nadałem […] braciom Zakonu Niemieckiego całe terytorium chełmińskie niepodzielnie ze wszystkimi przynależnościami od tego miejsca, gdzie Drwęca opuszcza granicę Prus, wzdłuż rzeki aż do Wisły, a Wisłą aż do Ossy i biegiem Ossy aż do granic Prus, na wieczyste posiadanie z całym pożytkiem […]. Owi zaś bracia przyrzekli też mnie i wszystkim moim dzieciom, że z całą wiernością wraz z nami walczyć będą każdego czasu stosownie do woli bożej i wedle swej możności przeciw wrogom Chrystusa i naszym, mianowicie przeciw wszystkim poganom.

Niektóre nazwy miejscowe, toponimy, mają budowę dziś już nieczytelną. Wśród nich jest np.:
Grunwald – nazwę należałoby na język polski przetłumaczyć jako „zielony las”, jest to zestawienie pochodzących z niemieckiego cząstek: grun- < niem. grün (‘zielony’) i wald (z niem. ‘las’). Warto dodać, że po litewsku nazwa tego historycznego miejsca brzmi Žalgiris (žalias ‘zielony’, giris ‘las’) i jest bezpośrednim tłumaczeniem (kalką) niemieckiego Tannenberg.
O takich historycznych nazwach – ważnych dla polskiej historii, a mających obce pochodzenie – pisała historyk języka Krystyna Długosz-Kurczabowa w internetowej Poradni Językowej PWN:

„Jeśli chodzi o Westerplatte (niem. West – Plaate ‘zachodnia płyta’), to jest to nazwa pochodząca z XVII w., a nie dopiero z czasów II wojny światowej. I właśnie ze względu na bohaterskie wydarzenia tego okresu zostaje zachowana w brzmieniu niemieckim jako nazwa pomnik bohaterskiej obrony polskiej załogi przed atakiem hitlerowców. Nazwa Westerplatte staje się w polszczyźnie synonimem bohaterstwa, odwagi, poświęcenia, patriotyzmu polskich żołnierzy. Czy trzeba to zmieniać? Czy w imię czystości języka należałoby też zmienić nazwę Grunwald (niem. Grünwald ‘zielony las’)?”

Warto też wskazać polską nazwę Malbork, która jest odpowiednikiem wcześniejszej niemieckiej, pochodzącej od imienia Maryi Marienburg. Po litewsku nazwa brzmi Malborkas.