GEOGRAFIA

W Warszawie, w podziemiach Bazyliki Archikatedralnej Św. Jana Chrzciciela, znajduje się grób Gabriela Narutowicza.

W Warszawie, na placu Gabriela Narutowicza, znajduje się pomnik poświęcony pierwszemu prezydentowi.

POETA

Julian Tuwim, Pogrzeb prezydenta Narutowicza, 1922 (wiersz).

MALARZ

Eligiusz Niewiadomski – zamordował prezydenta Narutowicza.

PRZEMÓWIENIE:

Rodacy i towarzysze broni!
Wy, a nie kto inny, piersią swoją osłanialiście, jakby twardym murem, granice Rzeczypospolitej, rogatki Warszawy. W swoich czynach chcieliście jednej rzeczy, Polski. Polski wielkiej, niepodległej. W dniu dzisiejszym Polskę, o którą walczyliście, sponiewierano. Odruch wasz jest wskaźnikiem, iż oburzenie narodu, którego jesteście rzecznikiem, rośnie i przybiera jak fala.

(autor słów: gen. Józef Haller)

PRZEMÓWIENIE:

Zaślepienie lewicy i ludowców sprawiło, że najwyższym przedstawicielem Polski ma być człowiek, który jeszcze dwa dni temu był obywatelem szwajcarskim i któremu na gwałt, może już po wyborach na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej sfabrykowano obywatelstwo polskie. W roku 1912 Żydzi narzucili Warszawie niejakiego Jagiełłę jako posła do Dumy rosyjskiej. Dziś posunęli się dalej: narzucili pana Narutowicza na prezydenta.

(autor słów: poseł Antoni Sadzewicz)

WIERSZ:

Pogrzeb prezydenta Narutowicza
Krzyż mieliście na piersi, a brauning w kieszeni.
Z Bogiem byli w sojuszu, a z mordercą w pakcie,
Wy, w chichocie zastygli, bladzi, przestraszeni,
Chodźcie, głupcy, do okien – i patrzcie! i patrzcie!

Z Belwederu na Zamek, tętnicą Warszawy,
Alejami, Nowym Światem, Krakowskiem Przedmieściem,
Idzie kondukt żałobny, krepowy i krwawy:
Drugi raz Pan Prezydent jest dzisiaj na mieście.

Zimny, sztywny, zakryty chorągwią i kirem,
Jedzie Prezydent Martwy a wielki stokrotnie.
Nie odwracając oczu! Stać i patrzeć, zbiry!
Tak! Za karki was trzeba trzymać przy tym oknie!

Przez serce swe na wylot pogrzebem przeszyta,
Jak Jego pierś kulami, niech widzi stolica
Twarze wasze, zbrodniarze – i niech was przywita
Strasznym krzykiem milczenia żałobna ulica.
(autor: Julian Tuwim)

Fragment pamiętnika Juliana Nowaka:

Narutowicz stał za biurkiem w swoim gabinecie… ja zaś naprzeciw niego, mając po prawej ręce marszałka Sejmu Rataja, a po lewej marszałka senatu Trąbczyńskiego. Nigdy nie widziałem w twarzy ludzkiej takiego przerażenia, jakie w tym momencie odbijało się na twarzy Narutowicza, gdy relacji mojej wysłuchał i gdy odrzekł, że ugina się przed wolą Zgromadzenia Narodowego i wybór przyjmuje… Mogło się wydawać, że Narutowicz spostrzega poza delegacją naszą… szczerzącą ku niemu swe puste oczodoły czaszkę śmierci.

ZEZNANIA ZABÓJCY PREZYDENTA:

Eligiusz Niewiadomski tłumaczył, że zabójstwo G. Narutowicza było:

(…) jednym z epizodów walki o naród, walki o polskość Polski. Jako taki, mój czyn broni się sam, przemawia sam za siebie (…). Wierzę, że jako człowiek, jako profesor, jako mąż, jako ojciec Narutowicz był dobrym, szlachetnym, czcigodnym człowiekiem (…) dla mnie istniał jednak nie jako człowiek, ale jako symbol sytuacji politycznej (…)

W języku polskim pewną odrębną kategorię słowotwórczą tworzą nazwy zwolenników lub przeciwników idei i poglądów. Są to zazwyczaj nazwy, które można uznać za derywaty o wzajemnej motywacji: nazwa zwolennika może być traktowana jako pochodna od nazwy idei i odwrótnie nazwę idei można uznać za pochodną od nazwy człowieka ją wyznającego. Do takich nazw o wzajemnej motywacji należą takie, w których nazwa idei kończy się na -izm, a nazwa zwolennika na -ista/-ysta:
komunizm                komunista
nacjonalizm             nacjonalista
socjalizm                   socjalista
faszym                       faszysta
idealizm                    idealista
rasizm                       rasista

Częstym sposobem tworzenia nazw zwolenników jest także sufiks -owiec – przede wszystkim nawiązują te derywaty do kierunków, partii politycznych:
lewica                        lewicowiec
prawica                     prawicowiec

Kolejny sposów tworzenia nazw zwolenników, tym razem akcji, które pochodzą od nazwy dowódcy to dodawanie sufiksu -czyk:
Piłsudski                   piłsudczyk
Napoleon                  napoleończyk