ZNANI POLACY

Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861) – polski książę, polityk, dyplomata, mecenas kultury, jeden ze współtwórców Towarzystwa Literackiego i Biblioteki Polskiej w Paryżu. Zajmował się też pisarstwem (teksty o polityce, poezja) oraz tłumaczeniami.

ARCHITEKTURA

Obecnie siedziba Teatru Narodowego znajduje się w budynku przy placu Teatralnym. Tu mieści się największa z trzech scen, czyli Sala Bogusławskiego. Gmach teatru, którego budowa rozpoczęła się w 1825 roku, zaprojektował w stylu neoklasycystycznym włoski architekt Antoni Corazzi. Po pożarze w 1985 roku, w trakcie odbudowy gmachu historycznego, wzniesiono także nowy budynek przy ul. Wierzbowej, w którym mieszczą się dwie kolejne sceny (Scena przy Wierzbowej i Scena Studio).

HISTORIA

Rok 2015 został w Polsce ustanowiony między innymi Rokiem Teatru Polskiego; w odpowiedniej uchwale Sejm uzasadniał, iż taką decyzją chce „oddać hołd ludziom i instytucjom tworzącym polski teatr, który jest jednym z najważniejszych obszarów życia kulturalnego i społecznego”.

KULTURA

W budynku Teatru Narodowego mieści się Muzeum Teatralne. Zostało ono założone w 1957 rok, ale pierwsze wystawy eksponatów związanych z historią teatru można było zobaczyć w Warszawie na początku XX wieku. W skład kolekcji muzeum wchodzą m.in. dzieła sztuki, fotografie, projekty kostiumów i rekwizytów, a także korespondencja artystów, rękopisy, starodruki, afisze, plakaty, programy teatralne.

Mistrz Mowy Polskiej (www.mistrzmowy.pl). Program powstał w grudniu 2000 roku z inicjatywy Magazynu Konsumenta Solidna Firma. Formuła Programu polega na „wyborze osób – znanych nie tylko w skali ogólnopolskiej czy światowej, lecz również w mniejszych społecznościach lokalnych – które, według powszechnie uznanych kanonów, zasługują na miano Mistrzów Mowy Polskiej. Wyboru dokonuje grono ekspertów złożone z wybitnych językoznawców, literaturoznawców i socjologów języka. Obecnie skład jury tworzą prof.prof.: Adam Bednarek, Bolesław Faron,  Marian Kisiel, Jan Mazur, Jolanta Tambor, Halina Zgółkowa oraz Marek Ziółkowski. Swojego laureata wybierają także czytelnicy, internauci i widzowie w ogólnopolskim plebiscycie Vox Populi” (ze strony: www.mistrzmowy.pl).

Aneta Kyzioł, 250 lat teatru publicznego w Polsce (fragmenty), „Polityka” 28.12.2014, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1603589,1,250-lat-teatru-publicznego-w-polsce.read, dostęp: 01.10.2020

Teatr szybko stał się ważną częścią życia społecznego i towarzyskiego. Na ulicach pojawiły się afisze, ludzie zaczęli się interesować życiem aktorów. Księża w kazaniach przestrzegali przed teatrem jako siedliskiem szatana; jeszcze dwie dekady później jeden z nich będzie się sprzeciwiał pochówkowi aktorki na poświęconej ziemi i zmieni zdanie dopiero po interwencji króla. Zarzutów o goliznę na scenie jeszcze nie było, ale o nieobyczajność i psucie widowni już tak […]. Co pewien czas ktoś będzie kwestionował wymowę kolejnych spektakli, konserwatyści będą walczyć z postępowcami i vice versa, a stawką będzie polska tożsamość. Słowem: za króla Stanisława Augusta narodził się polski teatr, jaki znamy dziś. […]
Repertuar nie przetrwał, za to wciąż oglądamy teatr w instytucjonalnym kształcie, który nadała mu epoka stanisławowska. Jego największym problemem jest to, co jednocześnie jest podstawą jego wolności i jakości: finansowanie z publicznych środków. Obok uwolnienia od konieczności schlebiania gustom widowni, oznacza konieczność borykania się z zakusami polityków, chcących zrobić z niego tubę propagandową, brakami w budżetach i kiepskimi płacami dla aktorów (co też ma tradycję ciągnącą się od XVIII w.). Wciąż aktualny jest także niedobór dobrego współczesnego polskiego repertuaru.
Przede wszystkim zaś oświeceniowa jest filozofia polskiego teatru. Jego poczucie misji społecznej, rozważania nad polską tożsamością, potrzeba uczestniczenia w gorących sporach i debatach publicznych.

Franciszek Bohomolec należał do jezuitów, był poetą i komediopisarzem, publicystą, tłumaczem i redaktorem, a także nauczycielem i wykładowcą w Collegium Nobilium, gdzie wykładał wymowę polską. Jego sztuki były jednymi z pierwszych wystawianych w Teatrze Narodowym.

W 1752 roku Bohomolec wystąpił w obronie czystości języka polskiego, wygłaszając De lingua Polonica colloquium. Wywołało ono ogromne poruszenie w środowisku kulturalnym i intelektualnym stolicy. W 1758 roku w tomiku Zabawki poetyckie pomieścił tekst tak anonsowany: Rozmowa O Języku Polskim Nayprzod połacinie napisana Przez Franciszka Bohomolca Soc. Jesu, Teraz z przydatkiem y odmianą na Polski ięzyk przełożona Przez Xawerego Leskiego Chorązyca Malborskiego. W Rozmowie o języku polskim znajdują się rozważania o języku, kilka uwag o zasadach tłumaczenia czy nowatorsko ujęte kwestie znaczenia nauki języków obcych. Rozmowy skonstruowane są jako dyskurs toczony na Polach Elizejskich między Janem Kochanowskim, Samuelem ze Skrzypny Twardowskim oraz Makarońskim. Piętnuje w niej makaronizowanie, zepsucie i zaśmiecanie języka wtrętami łacińskimi, czygo wyrazem i sybolem jest postać i nazwisko oponenta: Makarońskiego. W 1755 roku opublikował wraz ze swoimi uczniami z Collegium Nobilium Zabawki oratorskie, które stanowiły bodaj pierwszy przykład „pomocy dydaktycznych”. Franciszek Bohomolec to jeden z najbardziej oświeconych u progu epoki polskiego Oświecenia.

WŁOCHY

W Wenecji w 1637 roku powstał pierwszy europejski publiczny teatr operowy San Cassiano, co stanowiło przełom w dziejach opery. W XVIII wieku Carlo Goldoni wystawiając sztuki, do perfekcji dopropwadził sztukę masek teatralnych.

WIELKA BRYTANIA

Pierwszy gmach teatru wzniósł w 1576 J. Burbage w Londynie. w XVI w. powstało jeszcze 5 teatrów, zw. publicznymi, m.in. Globe Theatre, którego jednym z udziałowców był William Szekspir (Shakespeare) i gdzie wystawiano premiery jego sztuk. W XVII w. The Globe strawił pożar. Został zrekonstruowany w 1997 roku. Dziś w The Globe wystawiane są przede wszystkim sztuki Williama Szekspira. Jest także wielką atrakcją turystyczną.

FRANCJA

W 1680 roku powstała Comédie-Française (Komedia Francuska) albo Théâtre-Français (Teatr Francuski) – francuski teatr narodowy w Paryżu. Od początku nawiązywał i nadal nawiązuje do tradycji molierowskim. Od 1993 roku jednym z „sociétaires honoraires” jest Andrzej Seweryn, wybitny polski aktor, który w Komedii Francuskiej występował i reżyserował. Andrzej Seweryn w 2019 roku został uhonorowany tytułem Mistrza Mowy Polskiej.