Małżeństwo – najlepszy sposób na zdobycie przyjaciół i sojuszników
Państwo Mieszka początkowo było jeszcze bardzo niestabilne. Zmartwieniami pierwszego polskiego władcy byli: Wieleci i silni sąsiedzi, Cesarstwo Rzymskie i Czesi, którzy mogli mu w przyszłości zagrażać. Mieszko rozumiał, że musi zyskać wsparcie któregoś z sąsiadów. Zarówno Czechy, jak i Cesarstwo były krajami chrześcijańskimi. Przyjęcie religii, którą wyznawały najsilniejsze państwa ówczesnej Europy, dawało Polsce same korzyści. Szczęśliwie złożyło się, że Bolesław I Srogi, książę Czech i sojusznik Mieszka, miał córkę, Dobrawę. Dobrawa, w chwili małżeństwa z Mieszkiem w 965 roku była kobietą „posuniętą w latach”, jak twierdzi Kosmas, czeski kronikarz. Według historyków… miała około 30 lat. Do dziś badacze spierają się nie tylko o wiek księżniczki, ale nawet o jej imię; drugą wersją imienia pierwszej żony Mieszka jest Dąbrówka. Spór ten jest wynikiem interpretacji najstarszego zapisu imienia księżniczki, który brzmiał „Dubrovka”1, a samo imię znaczy tyle co „dobra”. Mieszko był drugim mężem księżniczki.
Mieszko przywitał Dobrawę na granicy, a następnie oboje udali się na Ostrów Lednicki, który stał się prawdopodobnie miejscem chrztu Mieszka I (nie można jednak wykluczyć, że do chrztu doszło gdzie indziej, nawet poza granicami władztwa Mieszka). Z Dobrawą przybył też orszak dworski: duchowni, między nimi Jordan – pierwszy biskup Polski, i dwórki. To oni dali początek kulturze dworskiej w Polsce. Na dworze pojawiły się osoby wykształcone, umiejące czytać, zachowujące się według pewnych zasad, które znano już na Zachodzie. Małżeństwo Mieszka z Dobrawą wprowadziło Polskę do kręgu państw, z którymi trzeba było zacząć się liczyć w Europie.
Ślub Mieszka I i Dobrawy miał i inne bardzo ważne konsekwencje dla powstającego państwa polskiego. Dzięki wsparciu Czech, Mieszko I wygrał w końcu ze Związkiem Wieleckm. W wyniku gier politycznych władcy udało się podporządkować Małopolskę. Pierwsze roczniki odnotowały fakty dotyczące Polski: Dobrouka ad Mesconem venit2, czyli „Dąbrówka przybywa do Mieszka”. Najważniejszym efektem tego małżeństwa był oczywiście chrzest Mieszka, a co za tym idzie proces chrystianizacji Polski.
1. Zapis można znaleźć w najstarszym roczniku krakowskim.
2. Zdanie pochodzi z rocznika krakowskiego, tzw. dawnego, z roku 965.
Trzeba i warto wiedzieć
HISTORIA
Wieleci i Lucice to nazwy plemion tzw. Związku Wieleckiego: Chyżan, Czrezpienian, Dołężan i Redarów skupionych wokół świątyni w Radogoszczy. Pierwszy raz wspomniano o nich w II wieku n.e. Związek Wielecki osiągnął największą potęgę około 1056 r., pokonując potężną armię niemiecką w pobliżu Przecławia. Bitwa ta odmieniła układ sił w regionie – porównywana bywa często do bitwy pod Grunwaldem. Rok później wybuchła bratobójcza wojna domowa pomiędzy plemionami, w której wyniku rozpadł się Związek Wielecki.
GEOGRAFIA
Czechy (właściwie Republika Czeska lub Czechia) – państwo leżące w Europie Środkowej bez dostępu do morza. Powstało mniej więcej w tym samym czasie co Polska pod władzą rodu Przemyślidów. Obecnie graniczy z Niemcami, Polską, Austrią i Słowacją, należy do Unii Europejskiej (od 2004 r.) i do NATO (od 1997 r.).
Ostrów Lednicki to największa z pięciu wysp na jeziorze Lednica. W okresie panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego była jednym z głównych ośrodków administracyjnych i obronnych kraju. Dziś znajduje się tam Muzeum Pierwszych Piastów.
Księstwo Wiślan. Wiślanie to plemię zachodniosłowiańskie zamieszkujące tereny dorzecza górnej Wisły – dzisiaj Małopolska. W historiografii polskiej utarło się przekonanie, że Wiślanie byli jednym z dwóch silnych plemion polskich, zdolnych dokonać zjednoczenia polskich ziem, ale splot okoliczności spowodował, że osiągnięcie to stało się udziałem Polan.
ZNANI
Kosmas z Pragi to kanonik, uważany jednocześnie za pierwszego czeskiego kronikarza, autor spisanej po łacinie kroniki przedstawiającej dzieje kraju aż do roku 1125. Dzieło w literaturze polskiej występuje pod nazwą Kronika Czechów.
Wacław I Święty ur. ok. 907 r n.e. czeski książę i męczennik Kościoła katolickiego uważany za patrona Czech i Pragi. Rozpoczął chrystianizację Czech, zginął w wyniku kłótni z własnym bratem (ojcem Dobrawy). Jeden z patronów Czech.
Dobrawa Przemyślidka. Księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów, księżna polska, żona Mieszka I – ich synem był Bolesław Chrobry pierwszy król Polski. Uważa się, że odegrała ważną rolę w przyjęciu przez Polskę chrztu, dlatego bywa nazywana Matką Chrzestną Polaków.
POLITYKA
Praga to stolica Czech położona nad rzeką Wełtawą. Miasto powstało z połączenia pięciu jednostek miejskich: Starego Miasta, Nowego Miasta, Josefova, Małej Strany, Hradczan (siedziby władców czeskich). Nazwa Praga pochodzi od słowa; práh – próg, zbudowana nad progiem rzecznym (obecnie znajduje się on w okolicy Mostu Karola).
KULTURA
Kultura dworska w średniowieczu opierała się na systemie, w którym władca świecki otaczał się najbliższymi sprzymierzeńcami, doradcami, osobami wykształconymi. Wielkość i przepych dworu były odpowiednikiem bogactwa i wielkości państwa. Za wzór nowoczesnego władcy w średniowieczu uważany był Karol Wielki, król Franków. Na dworze mogli przebywać najbliżsi – krewni lenników, sprzymierzeńców, a nawet podbitych władców państwa jako goście, a w rzeczywistości zakładnicy. Młody Bolesław Chrobry przebywał na dworze Ottona I jako gwarant pokoju pomiędzy Mieszkiem I a Ottonem I.
Teksty autentyczne
Treść w przygotowaniu.
Historia w języku
Język polski należy do rodziny języków słowiańskich, do grupy zachodniosłowiańskiej. Do tej grupy należy też język czeski, chociaż wiele w nim cech fonetycznych i gramatycznych, które zbliżają go do grupy południowosłowiańskiej. Tymi faktami można chyba motywować kłopoty z imieniem czeskiej księżniczki, która wyszła za mąż za Mieszka I. Naukowcy spierają się, które imię jest bardziej właściwe Dobrawa (Dobrava, Doubrava) czy też Dąbrówka. Jedni widzą źródło imienia w słowie dobry, od którego pochodzą też inne imiona np. Dobromiła, Dobrosława. Ale widać też w imieniu podobieństwo, tożsamość brzmienia z dąbrową, czyli ‘gajem dębowym’. Na pewno Dobrawa realizuje wersję czeską, a Dąbrówka wersję polską imienia. W imieniu Dąbrówka widać zarówno nosówkę „ą” charakterystyczną dla języka polskiego oraz grupę głosek „ro/ró” właściwą dla języka polskiego jako wynik prasłowiańskiej metatezy. Język czeski ma południowosłowiański rezultat metatezy w postaci grupy „ra” (np. pol. droga to czeska draha). Dlatego zapewne Polakom bardziej odpowiada imię Dąbrówka, które czyni księżniczkę, pierwszą władczynię Polski u boku męża Mieszka I bardziej swojską, rodzimą, naszą.
Reguły stosowania, odmiany i tworzenia nazwisk w języku polskim
1. UWAGA! W języku polskim zawsze odmieniamy nazwiska, jeśli tylko są odmienne!
Pragnę nadmienić, że powiadomiłem również o sprawie pana Jerzy Nowak.
Pragnę nadmienić, że powiadomiłem również o sprawie pana Jerzego Nowaka.
2. Zawsze stosujemy szyk: imię, nazwisko (wyjątki: spisy, wykazy, indeksy).
Pragnę nadmienić, że powiadomiłem o sprawie pana Nowaka Jerzego.
Pragnę nadmienić, że powiadomiłem o sprawie pana Jerzego Nowaka.
3. W tekście lepiej używać imienia i nazwiska, a nie samego nazwiska.
4. W zwrotach nagłówkowych stosuje się formułę: Szanowny Panie + np. tytuł, stanowisko (np. Szanowny Panie Doktorze, Szanowny Panie Dyrektorze). Niedopuszczalne jest połączenie: Szanowny Panie + (imię) nazwisko, np.: Szanowny Panie Nowak.
5. Nazwiska męskie odmieniamy wg analogicznego wzoru imion lub rzeczowników pospolitych: Kula – Kuli, Madeja – Madei (jak: knieja – kniei), Marczak – Marczaka.
Kłopotliwe są nazwiska zakończone na -o typu: Bugno, Kraśko. Polskie odmieniają się: Bugno – Bugny, Kraśko – Kraśki, Kościuszko – Kościuszki, Jagiełło – Jagiełły. Obce nie odmienają się: Hugo (szczególnie jeśli akcent pada na ostatnią sylabę; wyjątki: Russo – Russa).
Nazwiska typu: Gołąb, Kozioł, Kisiel mogą się odmieniać: Gołąba/Gołębia, Kozioła/Kozła, Kisiela/Kiśla decyduje właściciel nazwiska.
6. Nazwiska żeńskie z zakończeniem spółgłoskowym nie odmieniają się: Abakanowicz, Holland, Braunek.
7. Tworzenie nazwisk żeńskich. Oficjalna forma to forma męska. Żona pana Wolnego to pani Wolny, a nie Wolna (chyba że tę formę wskazała w Urzędzie Stanu Cywilnego), a pana Kowala to Kowal, a nie Kowalowa. Formy żeńskie nazwisk niektóre słowniki uznają już jako formy przestarzałe. Przymiotnikowe nazwiska żeńskie na -ska, -cka, dzka odmieniają się: z panią Słowacką, inne nie: z panią Wolny. Za granicą Polki z nazwiskami na -ski, -cki, -dzki przyjmują zazwyczaj tę męską formę: Jolanta Stanowski.
Warto jednak poznać reguły:
a. nazwiska mężatek
– nazwiska zakończone na spółgłoskę i -e oraz na -ja przybierają zakończenie -owa: Kowalik – Kowalikowa, Linde – Lindowa,
– nazwiska zakończone na -a (z wyjątkiem -ja) i -g, -ga przybierają zakończenie -ina/-yna: Piętka – Piętczyna,
Wróg – Wróżyna, Skarga – Skarżyna,
b. nazwiska panien
– nazwiska zakończone na spółgłoskę i -e oraz -ja przybierają zakończenie -ówna: Kowalik – Kowalikówna, Linde – Lindówna,
– nazwiska zakończone na -a (z wyjątkiem -ja) i -g, -ga pzybierają zakończenie -anka: Piętka – Piętczanka, Wróg – Wróżanka, Skarga – Skarżanka, Pszczółka – Pszczółczanka.
8. Nazwiska małżeństw
Tworzymy przez dodanie sufiksu -owie: państwo Maria i Jan Horoszowie, Elżbieta i Krystian Lindowie.
Ciekawostki
z innych krajów
Małżeństwo Mieszka i Dobrawy nie było jedynym sojuszniczym związkiem w historii Polski.
WŁOCHY
Żoną polskiego króla Zygmunta Starego była Włoszka Bona Sforza d`Aragona. Bona Sforza była matką króla Polski Zygmunta II Augusta. Najbardziej znana jest z tego, że to właśnie dzięki niej do polskich kuchni trafiła włoszczyzna. Uwaga! Bona nie była szczególnie lubianą królową – uważana była za intrygantkę. Jej grób znajduje się w Bazylice św. Mikołaja w Bari.
FRANCJA
Żoną polskiego króla Jana III Sobieskiego została w 1665 roku Francuzka Maria Kazimiera d’Arquien, znana w Polsce jako królowa Marysieńka. Do Polski przybyła, mając 4 lata. Na królową Polski koronowano ją 2 lutego 1676 roku.
WĘGRY/LITWA
Żoną Władysława Jagiełły była Jadwiga (po węgiersku: Hedvig) Andegaweńska, córka króla Węgier i Polski, Ludwika Węgierskiego (po węgiersku: Nagy Lajos) oraz córki bana Bośni. Splot wydarzeń spowodował, że w 1384 roku została koronowana na króla (sic!) Polski. Dwa lata później Jadwiga poślubiła Władysława Jagiełłę (który został wybrany na króla Polski w 1386 roku). Małżonkowie sprawowali współrządy. Jadwiga odegrała niebagatelną rolę także w historii Litwy, doprowadzając poniekąd do pojednania swojego męża z księciem litewskim – Witoldem.
Wydarzenia w tekstach kultury i mediach
Kliknij na konkretny tytuł, a przeniesiesz się na stronę z informacjami o nim
Film, serial
- Gniazdo, reż. Jan Rybkowski, 1974;
- Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem, reż. Jerzy Hoffman, 2003.
Literatura
- Stara baśń, autor: Józef Ignacy Kraszewski (akcja powieści rozgrywa się na Ostrowie Lednickim).
Gry wideo
Jeśli wiesz coś, czego my nie wiemy, daj znam znać
Humor
- T-raperzy znad Wisły – Mieszko,
- Kabaret Neo-Nówka – Dobrawa (16+).
Muzyka
Jeśli wiesz coś, czego my nie wiemy, daj znam znać
Sztuka
Jeśli wiesz coś, czego my nie wiemy, daj znam znać
Inne
- Jakim władcą był Mieszko? O początkach państwa polskiego audycja radiowa w serii Polscy władcy i królowie, prowadzi Kamil Janicki, Polskie Radio (www.polskieradio.pl)
- Dobrawa według Jana Matejki.
Ćwiczenia
Nagrania
Treść w przygotowaniu.
Źródła
Z. Kurnatowska, G. Labuda, J. Strzelczyk, Monarchia pierwszych Piastów, Warszawa 1994.
G. Labuda, Mieszko I, Wrocław 2002.
https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/dobrawa-977/
https://twojahistoria.pl/encyklopedia/dobrawa-przemyslidka-ksiezna-polski-965-977/