ZABYTKI

Na jednej z kamienic w Ostrowie Wielkopolskim znajduje się mural upamiętniający powstanie wielkopolskie.

Walki powstania wielkopolskiego zostały po 1990 roku upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic: „Powstanie wielkopolskie”.

Jest bardzo dużo pomników Ignacego Jana Paderewskiego – w parku Ujazdowskim w Warszawie, w Obornikach, w parku Strzeleckim w Krakowie, w Poznaniu i we Wrocławiu. W Parku Skaryszewskim w Warszawie znajduje się popiersie Ignacego Jana Paderewskiego.

W Poznaniu mieści się Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919.

KULTURA

Uchwałą z 12 października 2017 r. Sejm RP VIII kadencji zdecydował o ustanowieniu roku 2018 Rokiem Pamięci Powstania Wielkopolskiego.

TRADYCJE

W 2018 roku w ramach akcji edukacyjnej „Koleje Wolności 1918–2018” przez miasta Wielkopolski przejechał skład ciągnięty przez zabytkowy parowóz. Na jego pokładzie rekonstruktorzy, w strojach z początku XX wieku, spotykali się z uczniami wielkopolskich szkół, przekazując im wiedzę nt. powstania wielkopolskiego. W akcji wzięło udział ponad 2000 dzieci.

ŚWIĘTA NARODOWE

11 listopada 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Od tamtej pory co roku obchodzone jest uroczyste święto.

ZNANI POLACY

Ignacy Jan Paderewski – wybitny polski pianista i kompozytor, urodził się na Kresach (dzisiejsza Ukraina), zmarł w Nowym Jorku. Koncertował w Europie i USA, m.in. Carneggie Hall w Nowym Jorku. Tam spotkał się m.in. z Heleną Modrzejewską – wybitną polską aktorką, która zrobiła w USA karierę. Paderewski był zaangażowanym działaczem politycznym, krótko sprawował funkcję premiera, po czym rozczarowany polityką wyjechał z kraju. Spoczął na cmentarzu w Arlington, gdzie prezydent John F. Kennedy ufundował tablicę na jego cześć.

Z okazji pierwszej rocznicy wybuchu powstania powstała Marsylianka wielkopolska (sł. Stanisław Rybka, muz. Feliks Nowowiejski):

Hasło dziś rozbrzmiewa,
Hej za broń powstańcy!
Prusak zdzierać chce sztandary,
Padają ofiary,
Hej za broń!

Łańcuch bohaterów
Z piersi murowany,
Broni grodu Przemysława,
Cześć powstańcom, sława,
Hej za broń!

Sieką wkoło kule,
Łamią się bagnety,
Hej na barykady druhy,
Marsz powstańcy-zuchy,
Hej za broń!

Niemca ogień praży,
Pękają granaty,
Wielkopolski los się waży,
Więc wszyscy na straży,
Hej za broń!

Krwawy bój się toczy,
Już wróg się poddaje,
Wielkopolska ze swych mroczy
Wolna zmartwychwstaje,
Hej za broń!

Dzielni Poznańczanie
Pokazali światu,
Jak Prusaka się wypędza,
Śpiesznie do Heimatu,
Hej za broń!

Przemówienie Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu (26.12.1918 r.), źródło: „Kurier Poznański” 1918, nr 297

Wielce Szanowni przedstawiciele Wielkopolski!

Szanowne Rodaczki i Rodacy. Siostry i Bracia!

Co się w tej chwili w duszy mojej dzieje, każdy z Was odgadnie. Po tym, co przed chwilą przeżyłem, słowo na ustach zamiera. Żyjemy w czasach, gdy każdy winien panować nad uczuciami. I ja opanować muszę wzruszenie, a ze mówić winienem, więc mówię.
Za to przyjęcie Wam tu i tym tłumom tam na ulicy serdecznie dziękuję. To, coście mnie zgotowali, nie do mojej odnosi się osoby. Jestem symbolem pewnej idei, tej samej, której służy Polski Komitet Narodowy. Jako delegat Komitetu Narodowego szczęśliwy jestem, żem znalazł dla niego takie uznanie. Jako członek, czuję się szczęśliwym, że dożyć mogę tej chwili, że mogę być symbolem. A dla człowieka to zaszczyt wielki, tym większy, że spotkał mnie tu na wiekopomnej, odwiecznie wielkopolskiej ziemi.
O Was, coście nie dali się prześcignąć w spełnianiu obowiązków narodowych, w odpieraniu nacisku przemożnego, coście w pracy organizacyjnej i gospodarczej Polski całej byli przykładem. A zaszczyt ten nie spotkał mnie od jednej warstwy, od jednej klasy, ale od całego wielkopolskiego ludu.
Jestem dumny z tego, że jako członek Polskiego Komitetu Narodowego nie należałem do żadnego stronnictwa. Tym śmielej i szczerzej dziś powiedzieć mogę, że dziś nie pora na stanowe i dziedziczne przywileje. Wszyscyśmy dzieci jednej Matki i o ile każdy z nas swój święty spełni obowiązek, mamy równe prawa do jej sprawiedliwej opieki.
Po długich latach niewoli Ojczyzna się odradza. Odbudować się musi na tych samych podstawach, na których tu pierwsza budowa poczęta została. Żadne, najmędrzej zorganizowane stronnictwo Ojczyzny odbudować nie zdoła. Do tego dzieła trzeba jedności i zgody wszystkich, miłości i siły, wiary i zaparcia się samego siebie, do tego dzieła potrzeba wszystkich sił i wszystkich serc zespołu.
Odbuduje Polskę przede wszystkim chłop polski i robotnik polski z niego powstały i my wszyscy, o ile pójdziemy z ludem.
W tej nadziei dziękuję Wam, wobec Boga i Ojczyzny równym, zarówno sercu bliskim i drogim.
Niech żyje Polska, zgoda, jedność, a Ojczyzna nasza wolna, zjednoczona naszym polskim wybrzeżem żyć będzie po wsze czasy.

W związku z powstaniem wielkopolskim pojawiają się nazwy własne obcego pochodzenia: Trewir (rozejm w Trewirze), Paryż, Wersal (podpisanie Traktatu Wersalskiego). Nazwy te w tekstach polskich mają często polskie brzmienie i polską grafię. Tak jest i w tym przypadku. Często tak się dzieje w przypadku nazw miejscowych ważnych w kulturze i historii Polski.
Można wskazać nazwy niemieckie: Trier > Trewir, Dresden > Drezno, Leipzig > Lipsk,
nazwy francuskie: Paris > Paryż, Toulouse > Tuluza, Merseille > Marsylia, Verseilles > Wersal, nazwy włoskie: Rome > Rzym, Napoli > Neapol, Torino >Turyn i oczywiście wiele innych. Czytając opisy wydarzeń historycznych, warto o tym pamiętać, by wiedzieć, że mowa jest o wydarzeniach, które w innych językach brzmią nieco inaczej.