GEOGRAFIA

Racławice.

Praga jest jedną z dzielnic Warszawy. Spośród innych można wymienić: Wolę, Mokotów, Śródmieście, Ochotę, Włochy.

ZABYTKI

W Krakowie znajduje się tak zwany Kopiec Kościuszki – został on usypany przez mieszkańców miasta w latach 1820-1823. Kościuszko zmarł w 1817 roku w Szwajcarii. Jego prochy spoczywają w katedrze na Wawelu. Tam stoi również konny pomnik Tadeusza Kościuszki.

Kopce Kościuszki znajdują się także w Olkuszu, w Połańcu, w Tarnogrodzie, w Racławicach.

W Polsce znajduje się wiele pomników Kościuszki, m.in. w Warszawie, w Łodzi, w Poznaniu, Sanoku, w Radziejowie czy we Włodawie.

Na Zamku Królewskim w Warszawie znajduje się urna, w której umieszczono serce Tadeusza Kościuszki.

Maciejowicki Ratusz jest siedzibą Muzeum im. Tadeusza Kościuszki.

ONOMASTYKA

Imię Kościuszki nosiły okręty oraz statki, m.in. SS Kościuszko (polski transatlantyk), ORP Generał Tadeusz Kościuszko (polska fregata rakietowa).

EKONOMIA

Wizerunek Kościuszki pojawiał się na wielu numizmatach.

FILATELISTYKA

W 2017 r. Poczta Polska wydała znaczek „Rok Tadeusza Kościuszki”, na którym widnieje portret Kościuszki autorstwa nieznanego malarza. Na znaczku widać również fragment obrazu Aleksandra Orłowskiego Bitwa pod Racławicami.

OSOBY

Ignacy Potocki – marszałek wielki litewski w latach 1791-1794. Polityk, działacz patriotyczny, dramatopisarz, poeta, tłumacz, historyk oraz pedagog.

Stanisław Staszic (1755-1826) był jedną z najwybitniejszych postaci epoki oświecenia w Polsce. Uczony, filozof, działacz polityczny, pisarz, przyrodnik oraz ksiądz. Nieustannie pracował nad rozwojem gospodarczym kraju.

TRADYCJE

W Racławicach, wsi w Małopolsce pod pomnikiem Bartosza Głowackiego odbywa się wybór „Chłopa Roku” w trakcie ogólnopolskiego Zlotu Wojciechów i Bartoszów z różnymi konkurencjami, takimi jak: rzut podkową do celu czy dojenie krowy na czas.

Przysięga Tadeusza Kościuszki, 1794 rok:

Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męka Syna Jego.

Julian Ursyn Niemcewicz po bitwie pod Maciejowicami:

Między czwartą i piątą wieczorem spostrzegliśmy hufiec żołnierzy zbliżający się do głównej kwatery; nieśli oni na noszach z łozy ciało męża umarłego na poły. Był to Naczelnik Kościuszko: krew oblewająca całą postać jego odbijała się okropnie o śmiertelną bladość twarzy jego; miał on głęboką ranę w głowie i kilka ran (zadanych) spisą w biodrach, zaledwie oddychał, widok ten ścisnął mi serce…

W 1794 roku, czyli roku insurekcji kościuszkowskiej odbyła się w Teatrze Narodowym premiera sztuki Wojciecha Bogusławskiego Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale. Teatr Narodowy powstał w 1765 r. z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, a swój rozkwit zawdzięcza właśnie Wojciechowi Bogusławskiemu, zwanemu „ojcem teatru polskiego”.

Sztuka muzyczna Wojciecha Bogusławskiego zaginęła i została odnaleziona w 1929 roku przez Leona Schillera (wybitnego twórcę teatralnego I połowy XX wieku), który nazwał ją „polską operą narodową”. Sztuka miała wiele wspólnego z aktualną sytuacją w Polsce, zawierała aluzje polityczne i komentarze moralne ukryte między wierszami. Ciekawa jest strona muzyczna opery: zawiera wiele polskich tańców, z polonezem i krakowiakiem włącznie – warto dodać, że krakowiak, dotąd taniec wyłącznie ludowy, w ten sposób znalazł się na scenie narodowej.

Trzeba zwrócić uwagę na język libretta. Wojciech Bogusławski stylizował język swojego dzieła na mowę ludową. Zapewne ma to być stylizacja na gwary dialektu małopolskiego, no co wskazywałoby choćby mazurzenie (czyli wymawianie spółgłosek syczących s, z, c zamiast szumiących sz, ż, cz – charakterystyczne dla Małopolski, Mazowsza i północnego Śląska, tu: dziewcyny, karcmy, potańcujes) czy nieregularne rezultaty procesu przegłosu polskiego i lechickiego (zmiana e na o lub a w zależności od pozycji w wyrazie, tu przykładem jest wyraz śmiele wobec ogólnopolskiego śmiało):

Idź, Basiu, bo cie matka sfuka,
Najlepiej idź do karcmy pomiędzy dziewcyny,
Tańcują tam, bo Pawła dzisiaj zaślubiny,
Mają tu psyjść i ojca prosić na wesele
Ty se tes potańcujes z niemi – potem śmiele
Psyjdzies, pomiędzy gośćmi nie będzie cię łajać.

Jednak autor tę stylizację przeprowadził bez faktycznej wiedzy o zjawiskach dialektalnych. W dialektach mazurzących bowiem nigdy temu procesowi nie podlega głoska zapisywana jako rz. A u Bogusławskiego na syczące są zamienione wszystkie głoski szumiące. Tak więc tekst sprawia wrażenie seplenienia (czyli wady, niedoskonałości mówienia), a nie stylizacji dialektalnej. Wybitny historyk języka polskiego Witold Taszycki w 1951 r. w „Pamiętniku Literackim” przytacza różne zdania na ten temat, m.in. pisząc, że w języku sztuki widać ślady kolejnych polskich dzielnic, z którymi związany był Bogusławski: Wielkopolski, gdzie się wychował, Małopolski, gdzie czas jakiś przebywał i wreszcie Mazowsza, gdzie osiadł i napisał swoje dzieło. Można ten fakt metaforycznie porównać do powstawania literackiego języka polskiego (od Wielkopolski, gdy stolicą było Gniezno, przez Małopolskę ze stolicą w Krakowie, po Mazowsze, gdy stolicą Polski ostatecznie została ustanowiona Warszawa). Brak zróżnicowania języka krakowiaków i górali oraz pewne niedociągnięcia w wykorzystaniu cech gwarowych nie umniejszają wagi utworu jako pierwszego, który mowę ludową wprowadził do salonów.