Józef Piłsudski – charyzmatyczny wódz

W gronie najważniejszych osób w historii Polski wymienia się często Józefa Piłsudskiego. Urodził się 5 grudnia 1867 roku pod Wilnem w rodzinie z tradycjami patriotycznymi. Rodzice dużo pracy włożyli w to, aby ich syn nie zapomniał o ojczyźnie, która była wówczas pod zaborami, dlatego już w wieku kilkunastu lat Józef był stałym bywalcem spotkań różnych ugrupowań politycznych. Doprowadziło to najpierw do wydalenia go z uczelni, a z czasem do oskarżenia o spiskowanie przeciwko carowi, czego wynikiem było zesłanie na 5 lat na Syberię. Następnie Piłsudskiego uwięziono, jednak wydostał się z niewoli i wyjechał do Japonii, która w tamtym czasie toczyła wojnę z Rosją. Chciał tam stworzyć polskie oddziały, które miały walczyć o niepodległość Polski.

Już w Polsce, na terenach należących do zaboru austriackiego, Józef Piłsudski założył dwie legalnie działające organizacje: związek strzelecki we Lwowie oraz towarzystwo strzeleckie w Krakowie. W trakcie pierwszej wojny światowej odważnie walczył, co zakończyło się kolejnym skazaniem i więzieniem. Jednak po przegranej zaborców przed Piłsudskim otworzyły się nowe możliwości. W tym czasie był on Tymczasowym Naczelnikiem Państwa i funkcję tę pełnił do momentu zamordowania pierwszego polskiego prezydenta Gabriela Narutowicza. Józef Piłsudski miał w kraju ciągle ogromne poparcie i wielu ludzi pamiętało jego zasługi dla Rzeczpospolitej. Wszyscy czuli, że w państwie źle się dzieje: jest coraz większa bieda, bezrobocie i brakuje perspektyw rozwoju. Piłsudski chciał zmiany sytuacji w ojczyźnie i próbował namówić prezydenta Wojciechowskiego (który przejął władzę po Narutowiczu) do zmiany rządu. Rozmowy nie zakończyły się porozumieniem i 12 maja doszło do walk między obozami. Oddziały Piłsudskiego były wspierane przez mieszkańców stolicy, którzy włączali się do walk przeciwko ówczesnej władzy. Siły Piłsudskiego były miażdżące, szybko udało im się opanować miasto i dojść do Belwederu, gdzie prezydent – w obliczu tej sytuacji – podał się do dymisji z 14 na 15 maja. Powołano nowy rząd i 31 maja próbowano wybrać Józefa Piłsudskiego na prezydenta, jednak… on się nie zgodził. W efekcie wybrano jego protegowanego – Ignacego Mościckiego.

To, co się wówczas wydarzyło, do dzisiaj dzieli ludzi w Polsce. Część historyków popiera Józefa Piłsudskiego i jego oddziały, natomiast druga strona mówi głośno o tym, że ta sytuacja mogła doprowadzić do wojny domowej w kraju.

Po tych wydarzeniach w Polsce rozpoczął się okres panowania sanacji – tak potocznie nazywano obóz Piłsudskiego, był to czas odradzania się i odbudowy państwa. W 1926 roku Piłsudski został premierem (ponownie – cztery lata później). Józef Piłsudski był, jest i najpewniej zostanie jednym z najbardziej zasłużonych oraz najważniejszych bohaterów narodowych. Choć miał niesamowicie silny charakter, przez lata skrywał sekret, swoją chorobę. Cierpiał na nowotwór wątroby, który w 1935 roku go pokonał. Śmierć marszałka była ciosem dla wszystkich. Postanowiono złożyć jego ciało na Wawelu, w doborowym towarzystwie królów i osób zasłużonych dla Polski.

Przejdź dalej

Trzeba i warto wiedzieć

W około piętnastu miastach w Polsce znajdują się pomniki Józefa Piłsudskiego. Są to m.in. Katowice, Kraków, Warszawa, Kutno, Poznań, Szczecin, Włocławek, Toruń, Sól. W niektórych miastach jest ich aż po kilka, np. w Warszawie czy w Poznaniu.

Teksty autentyczne

Odezwa Piłsudskiego:

Żołnierze! Nie po raz pierwszy słyszycie mój głos. Ongiś na polach bitew, gdy młode państwo jeszcze ząbkowało, jak chorobliwe dziecko, prowadziłem was w boje, które w zwycięstwach, pod moim dowództwem wywalczonych, na długie wieki okryły sławą i blaskiem bohaterskie Wasze sztandary. Po innych bojach przemawiam do was dzisiaj. Gdy bracia żywią miłość ku sobie, wiąże się węzeł między nimi, mocniejszy nad inne węzły ludzkie. Gdy bracia się waśnią i węzeł pęka, waśń ich również silniejszą jest nad inne. To prawo życia ludzkiego. Daliśmy mu wyraz przed paru dniami, gdy w stolicy stoczyliśmy między sobą kilkudniowe walki. W jedną ziemię wsiąkła krew nasza, ziemię jednym i drugim jednakowo drogą, przez obie strony jednakowo umiłowaną. Niechaj krew ta gorąca, najcenniejsza w Polsce krew żołnierza, pod stopami naszymi będzie nowym posiewem braterstwa, niech wspólną dla braci prawdę głosi. (…) Niech Bóg nad grzechami litościwy nam odpuści i rękę karzącą odwróci, a my stańmy do naszej pracy, która ziemię naszą wzmacnia i odradza.

Historia w języku

Bronisław Piłsudski, brat Józefa, był wybitnym polskim etnografem, zesłanym na Daleki Wschód, gdzie ocalił od wymarcia i zapomnienia kulturę i języków Ajnów – ludu, który zamieszkiwał wyspy Sachalin i Hokkaido, dzisiaj potomkowie Ajnów żyją już w zasadzie wyłącznie na japońskiej wyspie Hokkaido. W trakcie pobytu Bronisława Piłsudskiego na zesłaniu część jego kary została zamieniona na nakaz osiedlenia się bez prawa opuszczania rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Zaczął badać miejscowe ludy, w tym sporo uwagi poświęcił Ajnom. Kiedy osiadł wśród japońskich Ajnów, ożenił się zkrewną wodza Chuusammą. Małżonkowie doczeli się dwojga potomstwa, syna Sukezō i córki Kyō. Potomkowie Bronisława Piłsudskiego do dziś żyją w Japonii.

Najważniejszym, unikatowym i spektakularnym działaniem Bronisława Piłsudskiego, rezultatem jego badań i zainteresowania niezwykłaym ludem – który, jak twierdzą naukowcy, nie ma wspólnych korzeni z Japończykami, raczej z ludami syberyjskimi – są nagrania dźwiękowe mowy ajnuskiej zarejestrowane na 100 wałkach woskowych. Wałkami zainteresowała się firma SONY, której fachowcy skonstruowali specjalne urządzenie do ich odtworzenia i odczytania. Dzięki temu udało się po wielu latach znów usłyszeć zapisane na nich dźwięki. Są to jedyne znane nagrania języka Ajnów z tamtego okresu, są więc niezwykle cenne i ważne dla Ajnów i Ajnusek. Język ajnuski należy wedle badaczy do języków paleoazjatyckich i jest językiem izolowanym, niespokrewnionym z innymi językami.

Bronisław Piłsudski jest twórcą leksykonów języka ajnuskiego, autorem wspaniałych opisów tradycji, kultury i obyczajów Ajnów, spisywał podania i legendy i wykonał mnóstwo fotografii, na których utrwalał postacie Ajnusek, Ajnów i dzieci. Utrwalił fonograficznie pieśni i mowę Ajnów, w swej pracy posługiwał się też kamerą filmową.
Niedaleko Sapporo na wyspie Hokkaido znajduje się skansen, gdzie przy wejściu wita zwiedzających popiersie Bronisława Piłsudskiego. Piękny pomnik badacza wraz z jego ajnuską żoną Chuusammą znajduje się przed budynkiem Muzeum Miejsckiego w Żorach, które wśród swoich stałych wystaw ma m.in. wystawę „Polskie poznawanie świata”, która prezentuje odkrycia polskich podróżników i badaczy na całym świecie.

Ciekawostki
z innych krajów

USA

W Nowym Jorku znajduje się Instytut im. Józefa Piłsudskiego, w którym zgromadzono materiały i dokumenty dotyczące Polski i Polonii.

BRAZYLIA

W Rio de Jeneiro znajduje się pomnik Józefa Piłsudskiego postawiony w setną rocznicę śmierci marszałka.

WIELKA BRYTANIA

W Londynie znajduje się Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski. W miejscu tym gromadzi się i bada dokumenty historyczne ważne dla Polski.

ROSJA/JAPONIA

Na rosyjską wyspę Sachalin zesłano brata Józefa Piłsudskiego – Bronisława. Ten tak bardzo zainteresował się kulturą i językiem autochtonów – Ajnów, że zaczął poświęcać im publikacje etnograficzne. Oprócz opisywania Ajnów na kartach książek, był również ich nauczycielem, lekarzem, sam też nauczył się mówić w ich języku. Przez niektórych nazywany jest „królem Ajnów”.

Leczyłem ich, szczepiłem ospę. Uczyłem ich czytać i pisać, gdyż szkół dla krajowców nie ma. Byłem ich tłumaczem i orędownikiem wobec władzy, a sam nauczyłem się mówić ich językiem, a raczej trzema językami. Zaufanie ich pozyskałem całkowicie i zostałem przyjęty na członka jednego rodu.

 

Na japońskiej wyspie w mieście Shiraoi znajduje się pomnik Bronisława Piłsudskiego. To tam prowadził badania etnograficzne nad ludem Ajnów. Na pomniku widnieje napis:

Bronisław Piłsudski 1866-1918. Polski zesłaniec, wybitny etnograf, badacz kultury Ajnów i innych ludów Dalekiego Wschodu. Przebywał i pracował w Shiraoi w sierpniu 1903 roku.

Wydarzenia w tekstach kultury i mediach

Kliknij na konkretny tytuł, a przeniesiesz się na stronę z informacjami o nim

Film, serial

  • Piłsudski, reż. Michał Rosa, 2019;
  • Piłsudski Bronisław. Zesłaniec, etnograf, bohater, reż. Waldemar Czechowski, 2016;
  • Orzeł i Chryzantema, reż. Jacek Wan, 2011;
  • Co musisz wiedzieć o odzyskaniu niepodległości?, kanał: Historia bez cenzury, platforma: YouTube;
  • Twardziele Piłsudskiego - Legiony Polskie, kanał: Historia bez cenzury, platforma: YouTube;
  • Marszałek Józef Piłsudski zbiór kronik filmowych, kanał: Przedwojenna Warszawa, platforma: YouTube;
  • Nowe Ateny – Józef Piłsudski, autor: Telewizja Polska;
  • Młody Piłsudski, reż. Michał Otrębski, 2018.
  • Sfinks Polski, Gustaw Rogalski, 1928.

Literatura

Jeśli wiesz coś, czego my nie wiemy, daj znam znać

Gry wideo

Jeśli wiesz coś, czego my nie wiemy, daj znam znać

Humor

Jeśli wiesz coś, czego my nie wiemy, daj znam znać

Muzyka

Jeśli wiesz coś, czego my nie wiemy, daj znam znać

Sztuka

  • Józef Piłsudski na Kasztance, Józef Kossak, 1928;
  • Marszałek Józef Piłsudski, Józef Kossak, 1928.

Inne

  • .B. (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem), by ich tylko chronił, a przeciwnych kijem gonił!!, Adam Czerny, 1930;
  • Marszałek Piłsudski w ramach Konstytucji 17-go marca, Zdzisław Czermański, 1931;

Ćwiczenia

1. Po przeczytaniu tekstu zdecyduj, czy zdania są prawdziwe, czy fałszywe.

2. Przeczytaj teksty z portalu Polskiego Radia, a następnie dobierz dla nich odpowiednie tytuły.

a) Od Fantazji do majestatycznej Kasztanki. b) Koń odpoczywający. c) Zemsta byłego legionisty. d) Wspomnienie o śmierci najsłynniejszego polskiego konia. e) Niezwykła więź.

Chcesz wysłać swoje odpowiedzi na maila?

Nagrania

Źródła

W. Baranowski, Rozmowy z Piłsudskim: 1916-1931, Warszawa 1938.

 

A. Czubiński, Przewrót majowy 1926 roku, Warszawa 1989.

 

J. Topolski, red., Dzieje Polski, Warszawa 1978.

 

Z. Wójcik, Józef Piłsudski (1867–1935), Warszawa 2002.

 

93. rocznica zamachu majowego, https://dzieje.pl/aktualnosci/zamach-majowy [data dostępu: 10.10.2020].